رادیوتراپی (پرتودرمانی) چیست؟

رادیوتراپی یا پرتودرمانی روشی است که در آن سرطان با دادن مستقیم اشعه ‏های با ولتاژ بالا به کانون بافت سرطانی درمان می‏شود. هدف از این درمان این است که اشعه با حداکثر قدرت به بافت سرطانی بتابد و به‏مقدار بسیار کم به بافت‏های اطراف تابیده شود تا هیچ اثر سویی بر بافت سالم اطراف نداشته باشد. امروزه رادیوتراپی یک درمان شایع در سرطان‏شناسی است. بر اساس نظر انجمن امریکایی رادیوتراپی (ASTRO) ۳/۲ سرطان‏ها رادیوتراپی می‏شوند که یا به ‏تنهایی و یا همراه با عمل جراحی و شیمی‏ درمانی این کار انجام می‏شود.

رادیوتراپی چگونه عمل می‏کند؟

در رادیوتراپی انواع مختلفی از تشعشعات به‏طور ایمن و موثر برای درمان سرطان به‏کار گرفته می‏شوند. رادیوتراپی با تخریب ماده ژنتیک داخل سلول‏ های سرطانی و در نتیجه جلوگیری از تکثیر این سلول‏ ها آنها را تخریب می‏کند و در نتیجه این سلول ‏ها محکوم به مرگ هستند. در عین حال این خطر برای سلول‏های طبیعی بدن هم وجود دارد. البته اولاً سلول‏ های طبیعی رشد کمتری دارند بنابراین کمتر تخریب می‏شوند، ثانیاً خیلی کمتر آسیب می‏بینند و خود را سریع‏تر ترمیم می‏کنند.

رادیوتراپی روش درمانی بسیار مناسب و راحتی است که با استفاده از آن می‏توان:

• از بروز سرطان جلوگیری کرد (مثل ضایعات پیش سرطانی در پستان) یا سرطان را درمان کرد و یا از عود سرطان جلوگیری کرد.
• رادیوتراپی می‏تواند با کاهش درد در مواردی که درمان بیماری امکان‏پذیر نیست کیفیت زندگی بیمار را بهتر و یا با کاهش حجم تومور علائم بیماری را کمتر کرد.
• اندازه بعضی از تومورها را می‏توان با رادیوتراپی قبل از عمل کوچکتر کرد تا جراح بتواند آن را راحت‏تر خارج کند.
• با استفاده از رادیوتراپی پس از عمل جراحی می‏توان سلول‏های کوچکی که با چشم جراح قابل دیدن نبوده‏اند تا برداشته شوند را تخریب کرد.
• از رادیوتراپی می‏توان برای کاهش درد ناشی از سرطان استفاده کرد.
• در بعضی از بیماران، شیمی‏درمانی و رادیوتراپی همزمان انجام می شود. در این شرایط سلول‏های سرطانی به تابش اشعه حساس‏تر شده و به‏راحتی تخریب می‏شوند.

عوارض جانبی رادیوتراپی

رادیوتراپی منجر به آسیب سلول‏ های طبیعی بدن می‏شود و هر روز که از شروع درمان می‏گذرد مختصری بر شدت آن افزوده می‏گردد. این عوارض بر اساس محل و اندازه و نوع سرطان و داروهایی که بیمار مجبور است در حین رادیوتراپی مصرف کند و بر اساس دستگاه رادیوتراپی، متفاوت است. هیچ روشی وجود ندارد که بتواند پیش‏بینی کند، بیمار به چه میزان دچار عوارض ناشی از رادیوتراپی می‏شود. یک فرد ممکن است دچار عوارض بسیار مختصری شود و شخص دیگری با درمان مشابه دچار عوارض شدیدی در حین درمان و یا پس از آن گردد.

دو عارضه شایع رادیوتراپی؛ آسیب پوستی (خشکی پوست، خارش، پوست ه‏ریزی، زخم شدن پوست، بروز تاول) و خستگی هستند. رادیوتراپی به سر و گردن و یا بخشی از دستگاه گوارش مانند معده و روده می‏تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند احساس سوزش در دهان و گلو، خشکی دهان، اشکال در بلع، احساس تغییر مزه غذاها، تهوع و استفراغ و کاهش اشتها شود. با این حال حتی در صورت بروز این عوارض توصیه می‏شود از غذاهای با کالری بالا و پروتئین استفاده گردد.